Ajax چیست؟

پدیده انقلابی Ajax
اگر برنامه نویس وب هستید، لابد خبر دارید كه این روزها همه درباره Ajax صحبت می كنند. بعضی معتقدند Ajax یكی از اركان فنی موج جدیدی است كه به Web 2.0 معروف شده است و انجمن ها و تریبون های آنلاین مملو از مقالات و اظهارنظرهای مربوط بهAjax است

اگر برنامه نویس وب هستید، لابد خبر دارید كه این روزها همه درباره Ajax صحبت می كنند. بعضی معتقدند Ajax یكی از اركان فنی موج جدیدی است كه به Web 2.0 معروف شده است. بعضی از سایت های بزرگ مانند یاهو و گوگل هم اكنون Ajax را به خدمت گرفته اند، انجمن ها و تریبون های آنلاین مملو از مقالات و اظهارنظرهای مربوط بهAjax است و همزمان تلاش های وسیعی در جریان است تا این فناوری جدید همچنان به صورت اپن سورس باقی بماند و انحصاری نشود.

Ajax چیست؟
واژه Ajax با تلفظ <ای جكس> یا <ای ژاكس> سرنام عبارت Asynchronous JavaScript and XML و به معنی <تركیب نامتقارن جاوا اسكریپت و>XML است. ماهیت صفحات وب و پروتكل HTTP به گونه ای است كه به طور معمول وقتی درحال وب گردی هستیم، به ازای هر كنش و واكنش میان ما و سایتی كه در حال كار با آن هستیم، كل یك صفحه وب از نو بارگذاری و تازه سازی (refresh) می شود.

ای جكس فناوری جدیدی است كه تغییر محسوسی را در این سناریو به وجود می آورد؛ به این ترتیب كه به جای بارگذاری مجدد كل صفحه، فقط قسمتی تغییر می كند كه قرار است اطلاعات جدید را به نمایش درآورد و كلیه عملیات ارسال اطلاعات و دریافت نتایج در پشت صحنه انجام می شود. در نتیجه هیچ گاه صفحه سفید و خالی وب در فواصل كنش و واكنش های هنگام كار با مرورگر دیده نمی شود و احساسی مشابه تجربه كار با یك نرم افزار دسكتاپ به كاربر دست می دهد.

جادوی ای جاكس چیزی نیست جز یك فكر بكر و آن هم تركیب كردن جاوا اسكریپت و XML در قالب یك موجود نرم افزاری جدید.

اصطلاح Ajax را اولین بار كارشناسی از شركت Adaptive Path به نام جسی جیمزگرت در مقاله ای با عنوان <ای جكس؛ رهیافت جدیدی در برنامه های تحت وب> مطرح كرد و خیلی سریع مورد استقبال گسترده برنامه نویسان وب در سراسر جهان قرارگرفت. اعتقاد عمومی این است كه تاریخچه به كارگیری تكنیك مذكور به پیدایش نرم افزار Outlook WebAccess و استفاده از فرمان XMLHttpRequest كه مایكروسافت ابداع كرده و در نرم افزار اینترنت اكسپلور به كار رفته است، برمی گردد. اما امروزه اغلب مرورگرهای مهم و شناخته شده (از جمله فایرفاكس) از آن پشتیبانی می كنند و دیگر یك فناوری محدود به اینترنت اكسپلورر نیست.
چرا Ajax این قدر اهمیت دارد؟
فناوری ای جكس جدید است و شگفت انگیز به نظر می رسد. ولی در حقیقت كل این شعبده بر اساس فناوری هایی بنا شده است كه هم اكنون موجودند: جاوا اسكریپت و XML. هر دوی این فناوری ها تا حد زیادی باز هستند و منحصر به شركت خاصی نیستند. به همین دلیل این روزها تمام محافل دنیای برنامه نویسی مملو از مقالات و تحلیل هایی درباره Ajax است. به عنوان نمونه می توانید صفحه نخست سایت موسوم به <كانال شبكه برنامه نویسان سان> را بازكنید.

بیشتر این صفحه (در زمان نگارش این یادداشت) به مقالات و مطالب متنوعی درباره Ajax اختصاص یافته است. مجلات برنامه نویسی نیز مقالات متعددی در این زمینه منتشر كرده اند و سایت های معروفی مانند
O' Reilly و xml.com نیز در این باره مطلب دارند.

بنابراین ظرفیت بالایی برای تبدیل ای جكس به یك استاندارد جهانی وجود دارد. از این رو قرار است در تاریخ سیزدهم مارس سمینار مهمی در زمینه Ajax برگزار شود. اگر همین الان به سایت ajaxseminar.com مراجعه كنید، متوجه می شوید كه علاوه بر طراح این تكنیك، چندین برنامه نویس شاخص از شركت های بزرگی همچون یاهو در آن شركت خواهند داشت.

این فناوری از یك جنبه دیگر نیز اهمیت دارد. به دلیل عدم نیاز به بارگذاری مجدد كل یك صفحه وب، مقدار داده هایی كه لازم است برای تكمیل یك Interaction میان كاربر و سایت مبادله شود، به شدت كاهش می یابد و این به معنی افزایش محسوس سرعت نرم افزارهای تحت وب، سهولت به كارگیری اینترفیس های مبتنی بر ای جكس و كاربرپسندترشدن آن ها می شود. به همین دلیل این روزها اكثر پورتال های بزرگ (مانند یاهو) مشغول طراحی اینترفیس های مبتنی بر Ajax هستند.

با این همه مزایای ای جكس به همین موارد ختم نمی شود. تصور كنید وقتی در طول شبانه روز میلیاردها بار فرآیند بارگذاری مجدد صفحات وب تعاملی در شبكه اینترنت تكرار می شود، استفاده از ای جكس چگونه موجب آزاد شدن پهنای باند اینترنت و در نتیجه میلیاردها دلار صرفه جویی اقتصادی در این زمینه می شود و این به نوبه خود انقلابی در عرصه وب و فضای سایبر به شمار می رود. این تحول در شرایطی اتفاق می افتد كه همزمان فناوری های اینترنت پرسرعت همچون ADSL به شدت در حال رشد هستند.

حال تصور كنید اگر فناوری ای جكس در مقیاس گسترده ای مورد استفاده نرم افزارهای تحت وب قرارگیرد. آنگاه افزایش سرعت كار با اینترنت چند برابر خواهد شد. چنین تحولی می تواند اینترنت را به كامپیوتر دوم كاربران تبدیل كند. به گونه ای كه برای آن ها اجرای یك نرم افزار از روی وب تفاوت محسوسی با اجرای آن از روی كامپیوتر دسكتاپ نداشته باشد. در این صورت ممكن است واقعا بخش مهمی از توان پردازشی نرم افزارها، چه از نوع دسكتاپ و چه از نوع تحت وب به سیستم های موسوم به Web Service واگذار شود. از این رو كسانی كه مبتكر و مشوق ایده وب سرویس بوده اند، این روزها انگیزه تازه ای برای سرعت بخشیدن به این فناوری پیدا كرده اند و تلاش می كنند دو فناوری ای جكس و وب سرویس را به یكدیگر پیوند دهند و راهكارهای تازه ای بیافرینند.
كدام سایت ها از ای جكس استفاده كرده اند؟
دنیای برنامه نویسی وب هنوز درگیر هیجانات مربوط به آشنایی با این پدیده است و در حال بررسی مشكلات تكنیكی و هضم و جذب آن در بافت برنامه های تحت وب می باشد. به همین دلیل میزان استفاده عملی از آن چندان گسترده نیست. اما چون كارایی ای جكس دیگر برای همه ثابت شده است، حركت های بزرگی در سراسر اینترنت به سمت استفاده از این فناوری در جریان است. از جمله اینترفیس نسخه دوم Yahoo Mail كه به نسخه بتا معروف است و فعلا در دسترس كاربران سرویس غیر رایگان یاهو قراردارد، از همین فناوری استفاده می كند كه به زودی اینترفیس جدید در دسترس عموم قرار می گیرد. سرویس Gmail و Google Map نیز از این فناوری استفاده می كنند